Cihaddan Vatan Savunmasına; Osmanlı İmparatorluğu'nda Genel Askerlik Yükümlülüğü 1826-1856

Osmanlı Devletinin 19. yy.daki reformları bağlamında en sık adı anılan belgelerden biri 1839 Gülhane Hatt-ı Hümayunudur ve bu belgede en çok üzerinde durulan konulardan biri de ordu teşkilâtıdır. Ordudaki reformların, yalnız Gülhane fermanında değil, genel olarak Osmanlı Devletinin reform politikasının gelişiminde de önemli bir yeri vardır. Bundan dolayı Osmanlı ordusundaki reformların ideolojik temellerinin analizi, 19. yy.da Osmanlı Devletinin düşünsel oluşumu hakkında önemli açıklamalar getirir. Bu araştırmanın amacı, Osmanlı Devletinde 18261856 yılları arasında askerlik görevinin genel bir yükümlülük haline getirilmesi konusundaki tartışmaları gözler önüne sermektir. Araştırmamın konusu, 1826 ile 1856 yılları arasındaki askerî reform tartışmalarına egemen olan üç büyük soru demetidir: 1) Yeniçerilerin lağvedilmesinin meşrulaştırılması ve sürekli hazır bulundurulan, belli esaslara uygun biçimde eğitilmiş (maaşlı) ordunun oluşturulması. 2) Teorik olarak gönüllü paralı askerlerden oluşan bir ordunun giderek zorunlu askerlik yükümlülüğünü yerine getiren erlerden oluşan bir ordu haline dönüştürülmesi. Bu gelişme sırasında atılan en önemli iki adımdan biri, başlangıçta yedek birlikler olarak tasarlanan Redif birliklerinin kurulması, diğeri de Müslüman tebaa arasından seçilecek erlerin kura usulü ile belirlenmesidir. 3) Osmanlı ordusunda Gayrimüslimlerin oynadığı rol Cihattan Vatan Savunmasına, Osmanlı hükümetinde bulunan görevlilerin o kadar önemli kararlara varan tartışmalarını inceleyip tartışanların ideolojik düşüncelerini ve devlet anlayışını çözümlüyor. Kitap aynı zaman resmi fermanların ve kanunnamelerin dilini inceleyerek bu tür belgelerin, bazen geleneksel doğulu ahlakına veya dini temellere bazen yeni doğan milliyetçiliğe oturmuş olduğunu gösteriyor. Cihattan Vatan Savunmasına yalnızca Osmanlı askeri tarihi değil genellikle Osmanlı reform döneminin düşünce tarihi alanında önemli bir kitap.