Cumhuriyet Dönemi Roman Okumaları IV (2000-2024)

Cumhuriyet sonrası modernleşme sürecinin devamı niteliğindeki 2000 sonrası Türk edebiyatı, hem yapısal hem de tematik düzeydeki değişim ve dönüşümlerle dikkat çeker. Küreselleşme, dijitalleşme ve yerel kültürel kodların yeniden yorumlanmasıyla şekillendiği bu dönemde özellikle roman türü, bireysel ve toplumsal meselelere yönelik çok katmanlı bir bakış açısını benimseyerek çeşitlenir ve derinleşir. Postmodern anlatı tekniklerinin yaygınlaşması, deneysel metinlerin öne çıkması, yerel ile evrensel değerlerin harmanlanması ile çeşitlenen roman türü, 2000 sonrası Türk edebiyatında bireyin içsel yolculuğu ile toplumsal meselelerin sentezlendiği anlatı dizgesine evrilir. Bellek yitimi, kendi olma, özgürlük, kimlik, aidiyet, sevgi, aşk, arayış, kaçış gibi bireysel; yabancılaşma, iletişimsizlik, değerlere bağlılık, modernleşme, göç, ekonomik eşitsizlik, toplumsal cinsiyet, yozlaşma gibi toplumsal sorunlarla bütünlenir. Türkiye'nin son çeyrek yüzyılda yaşadığı siyasal, ekonomik, kültürel devinimler benden bize doğru genişleyerek kurmaca dünyada yankı bulur. Bellek yaratmada etkin role sahip roman türü geleneksel anlatı düzeninden uzaklaşarak daha parçalı, çok sesli ve deneysel yapılara yönelir; anlatıcıların konumlanışı farklı kategorilerde gerçekleşir; yazma süreci, kurguya dâhil edilir; algısal zaman ve mekân kullanımı yaygınlaşır; olay örgüsü düzenlenişi, devrin çoğulcu yaklaşımının yansıması olarak çeşitlenir; üstkurmaca ve metinlerarasılık gibi postmodern tekniklerin varlığı netleşir; tür ve türe ait tüm yapılar sorgulanır. Böylece anlatı, bir hikâye anlatım aracı olmaktan çıkar ve edebî bir laboratuvar hâline gelir. Cumhuriyet Dönemi Türk romanının son yirmi beş yılına 2000-2024 yılları arasında yayımlanmış yirmi beş eser ile ışık tutmanın amaçlandığı bu çalışmada şu eserler yapı unsurları ve izlek/ tematik kurgu bakımından çözümlendi: Başucumda Müzik, Barbarın Kahkahası, Cümbezin Kızı, Düş Kesiği, Yanlış Tercihler Mahallesi, Düşerken, Güneş Saygılı'nın Gerçek Yaşamı, Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi, Kırmızı Zaman, Balığın Esir Düştüğü Yer, Cüce, Aile Çay Bahçesi, Kadastrocu, Doğa Tarihi, Müptezeller, Ve Ateş Bizi Tüketiyor, Dublörün Dilemması, Ve Bir Pars Hüzünle Kaybolur, Yüksek Topuklar, Trak, Kavim, Son Yolcu, Dünyasızlar, Bizim Büyük Çaresizliğimiz, Gizliajans. Seçilen bu metinler ile türün söz konusu süreçte Türk edebiyatındaki tematik çeşitlilik ve yapısal yenilik bakımından yazınsal devinimi göstermesi hedeflendi. Türk yazarının geçmişle bağlarını devam ettirirken çağın ruhunu da yakaladığı eserleri isim-içerik ilişkisi, olay örgüsü, bakış açısı ve anlatıcı, zaman, mekân, kişiler dünyası gibi yapı unsurları ile entrik kurmacanın görünmeyen dizgesi olarak iletisini içeren izleksel kurgusu bilimsel açıdan değerlendirildi. Hızlı, kopuk, parçalanmış ve deneysel bir yolculuk şeklinde kurgulanan 2000 sonrası Türk romanları, anlam alanı geniş, karmaşık ve belirsiz bir toplumsal bellek kaydı olarak değerlendirilebilirler. Bir şey söylemeyi değil bir şey belirtmeyi hedefleyen bu metinlerde şimdiye ve geçmişe aynı uzaklıktaki kavşakta bireysel ve toplumsal izlekler sentezlenerek sunulur. Geçmişe dönük tüm değerlerin sarsıntısı üzerinde inşa edilen bu anlatılarda birey-toplum bağıntısında gerçeğin parçalanmışlığı ve sınırlandırılmışlığına karşı, sunulan kesitin sınırları aşılarak çokkatmanlı/ çokanlamlı bir görüntü imlenir.