Muhteşem Godisar

Kadim zamanlarda bilinmeyen bir şahsiyet olan gezgin tüccar, mevcut çağımızın görgü ve geleneklerinin yarattığı en ilgi çekici tiplerinden biri değil midir? Kimi makul düzenlerde, kimi filozoflar için, maddi girişim döneminden entelektüel kuvvet dönemine geçişin simgesi olmaya mahkûm edilmemiş midir? Asrımız, yaratıcı dehada olduğu gibi çokça yalıtılmış güç âlemini evrensel fakat dengelenmiş âleme; tüm ürünleri eşitlemek, onları kitleler arasında yayınlamak ve teklik ilkesi tarafından kontrol edilmek yani tüm toplumların nihai ifadesine bağlayacaktır. Fransa'da hiç kimse her şeye meydan okuyan, medeniyetin dehasını ve Paris'in icatlarını köylerde temsil eden ve taşranın cehaleti veya alışkanlıklarıyla sağduyu ile mücadele eden cesur kalpazanlar olan gezgin tüccarlar tarafından yayılan bu kesintisiz güçten şüphe duymaz. "Dünyada romanın kaderini çizen Balzac'tır. Balzac'ın romanı bir nevi sosyolojidir." - Cemil Meriç "İnsanlık Komedyası, çeşitli çağlarda, çeşitli ülkelerde yüzlerce yazarın parça parça incelediği insanı ve toplumu, bütün ihtişam ve sefaletiyle edebiyat dünyasına aktaran ilk eserdir. Yani Balzac'ın romanı bir terkiptir." - Cemil Meriç "Bunlardan, hem de ekonomik ayrıntılarla, bu çağın meslekten tarihçileri, iktisatçıları, istatistikçilerinin hepsinden öğrendiklerimden daha çok şey öğrendim." - Friedrich Engels "Balzac'ın büyüklüğünün gerçek koşulları, örneğin Fransız kapitalizminin gelişimini yöneten koşulları derinden anlamasında." - Karl Marx "Gaudissart 150 yıl sonrasını öngörüyor." - Mustafa Özel