Türk Dünyasına Adanan Ömür ;Prof. Dr. Mehmet Saray'ın Anıları ve Önerileri 1968-2023

Prof. Dr. Mehmet Saray elli yılı aşkın bir süre Türk Dünyası üzerinde çalışan bir akademisyendir. Türk Dünyasının birliği için vakit geçirmeden neleri yapmanın şart olduğunu açıkladı. Birincisi; çok acılar çekmiş Türk Dünyası hakkında objektif bilgi ile aydınlatmak ve birliğin sağlanması için harekete geçmek. İkincisi; bir Türk Dünyası uzmanı olarak, kardeş Türk Cumhuriyetleri için neler yapıldığını kronolojik sırayla bu eserde anlatmaya çalıştı. Üçüncü olarak kardeş cumhuriyetlerin problemlerini, bu problemlerin halli için önerileri dile getirdi. Dördüncü olarak, Türkiye ile Kardeş Türk Cumhuriyetleri arasındaki eğitim, kültürel, ekonomik ve siyasi işbirliklerini dile getirdi. Beşinci olarak Türk Dünyası ile ilgili belgeleri neşretmeye önem verdi. Kısaca, bu eserle Türk Dünyası hakkında hem sıkıntılar, zorluklar ve hem de güzelliklerle ve ümitlerle dolu muhteşem bilgiler verdi. Prof. Dr. Mehmet Saray; yazdığı kitaplarda "Türklüğü, İslam'ı ve Atatürk'ü sevmek kimsenin inhisarında değildir. Bunlar bizim ortak değerlerimizdir, herkes onları sever". Bu ifadeye dördüncü bir unsuru da ilave ederek "Türk Dünyasını sevmek de kimsenin inhisarında değildir”dedi. Ömrünü Türk Dünyası için harcamış, rahmetli hocaları Ord. Prof. Dr. Ahmet Zeki Velidi Togan ile Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu'nun teşviklerini, yardımlarını, anlatarak hocalarına karşı vefasını da göstermiştir. Türk Cumhuriyetlerine yönelik yaşadığını, bilhassa Ortak Tarih, Ortak Edebiyat, Ortak Alfabe, Ortak Dil ve Ortak Lügat konularında neler yapıldığını, ne gibi iyi neticeler alındığını, aksaklıkları ve yanlışlıkları bu projeleri yürüten kişi olarak okuyucuya objektif bilgiler vermiştir. Bu uğurda çalışacaklara da ufuk açacaktır. Ortaya koyduğu ilmi eserler ile Türk Dünyasına ışık tutmuştur."Atatürk ve Türk Dünyası”, “Türk Dünyasında Eğitim Reformu ve Gaspıralı İsmail Bey", "Gaspıralı İsmail Bey'den Atatürk'e Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği", "Kuzey ve Güney Azerbaycan Türkleri Tarihi", "Kazaklar ve Kazakistan Cumhuriyeti Tarihi", "Kırgızlar ve Kırgız Cumhuriyeti Tarihi", "Özbekler ve Özbekistan Cumhuriyeti Tarihi", "Türkmenler ve Türkmenistan Cumhuriyeti Tarihi", "İpek Yolunda Türklerin Kültürel ve Manevi Değerleri", "İpek Yolunda Türklerin İktisadi ve Ticari Hayatı", "Türk Devletlerinde Meclis (Parlamento), Demokratik Düşünce ve Atatürk” adlı eserleri başta olmak üzere okuyucuya sunulmuştur. Bu eserlerin çoğu Boğaziçi Yayınları'nca yayımlanmıştır.